Linux Nedir?

Linux, açık kaynaklı, ücretsiz ve güvenli bir işletim sistemidir. Geniş bir uygulama yelpazesi sunan kullanıcı dostu bir arayüze sahiptir. Bu makale, Linux’un temel kavramlarını, dağıtımlarını ve avantajlarını açıklayacaktır.

Linux Nedir?

Linux, açık kaynaklı bir işletim sistemidir. İlk olarak 1991 yılında Linus Torvalds tarafından geliştirilmeye başlanmıştır. Linux, GNU Genel Kamu Lisansı (GPL) altında dağıtılan ücretsiz bir yazılımdır ve dünya genelinde birçok bilgisayar ve cihazda kullanılmaktadır.

Linux, çeşitli türevleri veya dağıtımları aracılığıyla farklı amaçlar için kullanılabilir. Örneğin, Ubuntu, Fedora, CentOS, Debian gibi dağıtımlar masaüstü bilgisayarlar, sunucular, gömülü sistemler ve hatta akıllı telefonlar gibi çeşitli cihazlarda kullanılabilir.

Linux, çoklu görev yetenekleri, güvenilirlik, güvenlik, esneklik ve özgürlük gibi birçok avantaja sahiptir. Ayrıca açık kaynaklı doğası sayesinde geniş bir geliştirici topluluğu tarafından desteklenir ve sürekli olarak geliştirilir. Bu nedenle, birçok kuruluş ve birey tarafından tercih edilen bir işletim sistemidir.

Linux, komut satırı arayüzüne sahip olmasına rağmen, birçok dağıtımı aynı zamanda grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI) de sunar. Bu, hem deneyimli kullanıcılar hem de yeni başlayanlar için Linux’u kullanmayı kolaylaştırır.

Linux Temelleri

Linux’un temelleri, işletim sistemi ve komut satırı kullanımını içeren genel kavramları kapsar.

İşte Linux’un temel bileşenleri:

1. Kernel (Çekirdek): Linux işletim sisteminin çekirdeği, donanım üzerinde çalışır ve kaynakları yönetir. Giriş/çıkış işlemleri, bellek yönetimi, süreçlerin yönetimi gibi temel işlevler burada gerçekleşir.

2. Shell (Kabuk): Kullanıcıların işletim sistemine komutlar vermesini ve programlar çalıştırmasını sağlayan arayüzdür. Linux’ta birçok kabuk türü bulunmaktadır, en yaygın olanları Bash (Bourne Again Shell), Zsh (Z Shell) ve Fish’tir.

3. Komut Satırı (Terminal): Kullanıcıların komutları yazıp çalıştırabilecekleri metin tabanlı bir arayüzdür. Komut satırı, grafik arayüzü olmayan sistemlerde veya uzaktan erişimde sıklıkla kullanılır.

4. Dosya Sistemi: Linux’ta dosyalar ve dizinler ağaç yapısında bir hiyerarşiye sahiptir. “/” (kök) dizini, tüm dosya ve dizinlerin başlangıç noktasıdır. Linux dosya sistemi, dosya ve dizinlerin yönetimini sağlar.

5. Temel Komutlar: Linux’ta birçok temel komut bulunur. Dosyaları listeleme (ls), dizinler arasında gezinme (cd), dosya oluşturma (touch), dosya kopyalama (cp), dosya taşıma (mv), dosya silme (rm), dizin oluşturma (mkdir) gibi temel komutlar sıklıkla kullanılır.

6. Kullanıcı ve İzinler: Linux, çok kullanıcılı bir işletim sistemidir. Her kullanıcı kendi ev dizinine sahiptir ve farklı izinlere sahip olabilir. Dosya ve dizinlere erişim izinleri (okuma, yazma, çalıştırma) ve sahiplik (kullanıcı ve grup) kavramları önemlidir.

Bu temel kavramlar, Linux işletim sistemini anlamak ve kullanmak için önemlidir. Başlangıç ​​düzeyinde, kullanıcılar genellikle bu temel kavramları öğrenir ve daha sonra ileri seviye konulara geçiş yaparlar.

Linux Tarihi

Linux‘un tarihi, 1991 yılında Linus Torvalds tarafından başlatılan ve o zamandan beri genişleyen bir hikayeyi içerir. İşte Linux’un ana kilometre taşları:

1. 1991 – İlk Sürüm: Linus Torvalds, Helsinki Üniversitesi’nde bilgisayar bilimi öğrencisiyken, 25 Ağustos 1991’de Linux’un ilk sürümü olan 0.01’i duyurdu. Bu, Linux’un resmi doğuşu olarak kabul edilir.

2. 1992 – GPL Lisansı: Linus Torvalds, Linux’u GNU Genel Kamu Lisansı (GPL) altında serbest bıraktı. Bu, Linux’un özgür yazılım hareketiyle bağlantısını güçlendirdi ve topluluğun gelişimine katkıda bulundu.

3. 1994 – İlk Grafiksel Arabirimler: İlk grafiksel kullanıcı arayüzleri (GUI) Linux’a entegre edildi. XFree86 projesi, X Window System’in Linux’ta kullanılabilir hale gelmesini sağladı.

4. 1996 – Red Hat ve Debian: İlk büyük Linux dağıtımları olan Red Hat ve Debian, piyasaya sürüldü. Bu dağıtımlar, Linux’u daha geniş bir kitleye ulaştırmak ve kullanımını kolaylaştırmak için önemli bir rol oynadı.

5. 2000’lerin Başları – Büyük Kurumsal Kabul: Linux, büyük kuruluşlar ve işletmeler arasında popülerlik kazanmaya başladı. Özellikle IBM, Oracle ve HP gibi büyük teknoloji şirketleri, Linux’u desteklemeye ve kullanmaya başladı.

6. 2005 – Android: Google, Android işletim sistemini Linux çekirdeği üzerine kurdu. Bu, Linux’un mobil cihazlar alanında da kullanılmaya başlanmasını sağladı ve Linux ekosistemini daha da genişletti.

7. 2010’lar – Bulut Bilişim: Bulut bilişim, Linux’un daha da yaygınlaşmasına neden oldu. Amazon Web Services (AWS), Microsoft Azure ve Google Cloud Platform gibi büyük bulut hizmet sağlayıcıları, Linux tabanlı sunucuları geniş ölçekte kullandılar.

8. 2020’ler – Devam Eden Gelişim: Linux, günümüzde hala aktif olarak geliştirilmekte ve kullanılmaktadır. Topluluk ve işletmeler, Linux’un açık kaynaklı doğasından ve esnekliğinden faydalanmaya devam etmektedir.

Bugün, Linux, masaüstü bilgisayarlar, sunucular, gömülü sistemler, akıllı telefonlar ve hatta süper bilgisayarlar gibi birçok farklı alanda kullanılmaktadır. Açık kaynaklı doğası ve geniş topluluğuyla, Linux’un gelecekte de önemli bir rol oynaması beklenmektedir.

Linux Kullanım Alanları

Linux, geniş bir kullanım alanına sahip çok yönlü bir işletim sistemidir.

İşte Linux’un bazı kullanım alanları:

1. Sunucu Sistemleri: Linux, sunucu sistemlerinde çok yaygın olarak kullanılır. Web sunucuları, veritabanı sunucuları, dosya sunucuları, e-posta sunucuları ve bulut sunucuları gibi birçok farklı sunucu türünde Linux işletim sistemi tercih edilir.

2. Masaüstü Bilgisayarlar: Linux, masaüstü bilgisayarlar için de kullanılabilir. Ubuntu, Fedora, Linux Mint gibi dağıtımlar, kullanıcı dostu masaüstü deneyimi sunar ve geniş bir yazılım yelpazesiyle birlikte gelir.

3. Gömülü Sistemler: Linux, gömülü sistemlerde (örneğin, akıllı cihazlar, dijital set üstü kutuları, ağ yönlendiricileri) kullanılan bir işletim sistemi olarak popülerdir. Özelleştirilebilirliği ve hafifliği, gömülü cihazlar için ideal bir seçim yapar.

4. Mobil Cihazlar: Android işletim sistemi, Linux çekirdeği üzerine kuruludur. Akıllı telefonlar, tabletler ve diğer mobil cihazlar için Linux tabanlı bir işletim sistemi olarak yaygın olarak kullanılmaktadır.

5. Süper Bilgisayarlar: Linux, dünyanın en hızlı süper bilgisayarlarının birçoğunda kullanılır. Yüksek performanslı hesaplama ve paralel işleme yetenekleri, Linux’u bu alanda popüler bir seçim yapar.

6. Web Geliştirme ve Sunucu Uygulamaları: Linux, web geliştirme ve sunucu uygulamaları için ideal bir platform sağlar. Apache, Nginx, MySQL, PostgreSQL, PHP gibi birçok popüler web teknolojisi ve açık kaynaklı uygulama, Linux üzerinde yaygın olarak kullanılır.

7. Oyun Konsolları: Sony PlayStation, Nintendo Switch gibi bazı oyun konsolları, özel bir Linux tabanlı işletim sistemi üzerinde çalışır.

8. Ağ Cihazları ve Yönlendiriciler: Linux, ağ cihazları ve yönlendiriciler gibi ağ altyapıları için de yaygın olarak kullanılır. Bu cihazlar, güvenilirlik, özelleştirilebilirlik ve yüksek performans gibi Linux’un avantajlarından faydalanır.

Linux’un bu çeşitli kullanım alanları, esnekliği, güvenilirliği ve açık kaynaklı doğasıyla öne çıkar. Bu nedenle, birçok farklı alanda tercih edilen bir işletim sistemidir.

Linux Avantajları ve Dezavantajları

Linux Avantajları

1. Ücretsiz ve Açık Kaynaklı: Linux, ücretsiz olarak kullanılabilir ve kaynak kodu açıktır. Bu, kullanıcıların yazılımı istedikleri gibi özelleştirmelerine ve geliştirmelerine olanak tanır.

2. Güvenilirlik ve Güvenlik: Linux, güvenilir ve güvenlidir. Daha az saldırıya maruz kalması ve hızlı yama alması nedeniyle diğer işletim sistemlerine kıyasla daha güvenli kabul edilir.

3. Esneklik ve Özelleştirme: Linux, esnek bir işletim sistemidir ve birçok farklı dağıtımı vardır. Kullanıcılar, ihtiyaçlarına en uygun dağıtımı seçebilir ve sistemlerini istedikleri gibi özelleştirebilirler.

4. Yüksek Performans ve Verimlilik: Linux, hafif ve optimize edilmiş bir işletim sistemidir. Bu, daha az kaynak tüketimi ve daha yüksek performans sağlar, özellikle eski veya düşük donanımlı sistemler için idealdir.

5. Topluluk ve Destek: Linux, büyük ve aktif bir kullanıcı topluluğuna sahiptir. Kullanıcılar, sorunları çözmek, yardım almak ve bilgi almak için forumlar, kılavuzlar ve diğer kaynaklardan faydalanabilirler.

Linux Dezavantajları

1. Yazılım Uyumluluğu: Linux, Windows’a kıyasla daha az yazılım ve oyun desteği sunar. Bu nedenle, bazı özel yazılımların veya oyunların Linux üzerinde çalışmayabileceği bir olasılık vardır.

2. Donanım Uyumluluğu: Linux, bazı donanım parçaları için sınırlı sürücü desteği sunabilir. Bu nedenle, bazı donanımların tam olarak desteklenmemesi veya çalışmaması mümkündür.

3. Kullanıcı Dostu Arayüz: Bazı Linux dağıtımları, yeni başlayanlar için karmaşık veya kullanıcı dostu olmayabilir. Bazı durumlarda, kullanıcıların komut satırı kullanması veya teknik becerilere sahip olması gerekebilir.

4. Desteklenmeyen Donanım: Linux, bazı özel donanım parçaları için tam destek sağlamayabilir. Özellikle yeni çıkan veya pazar payı düşük olan donanımlar, Linux sürücülerine sahip olmayabilir.

5. Belirli Uygulamaların Eksikliği: Linux, bazı özel yazılımların ve endüstri standardı olmayan uygulamaların eksikliğiyle karşılaşabilir. Özellikle iş veya profesyonel kullanım için belirli yazılımlara ihtiyaç duyulabilir ve bunlar Linux üzerinde mevcut olmayabilir.

Linux’un avantajları ve dezavantajları, kullanıcıların ihtiyaçlarına, deneyimine ve tercihlerine bağlı olarak değişir. Bir kullanıcı için dezavantaj olan bir özellik, başka bir kullanıcı için avantaj olabilir ve tam tersi. Bu nedenle, Linux’un kullanımını değerlendirirken bu faktörleri göz önünde bulundurmak önemlidir.

Linux Dağıtımları

Ubuntu

Ubuntu, Linux tabanlı bir işletim sistemidir. Canonical Ltd. tarafından geliştirilen ve dağıtılan Ubuntu, açık kaynaklı bir yazılım olarak ücretsiz olarak sunulur. Ubuntu, kullanıcı dostu bir masaüstü deneyimi sağlayan ve aynı zamanda sunucu sistemlerinde de kullanılabilen bir işletim sistemidir.

Ubuntu’nun özellikleri ve avantajları şunlardır:

1. Kullanıcı Dostu Arayüz: Ubuntu, GNOME masaüstü ortamıyla birlikte gelir ve kullanıcı dostu bir deneyim sunar. Basit bir kurulum sürecine sahiptir ve yeni başlayanlar için kolaylıkla kullanılabilir.

2. Geniş Yazılım Deposu: Ubuntu, geniş bir yazılım deposuna sahiptir ve binlerce ücretsiz ve açık kaynaklı yazılımı içerir. Kullanıcılar, uygulama Merkezi aracılığıyla kolayca yazılımları bulabilir, kurabilir ve güncelleyebilirler.

3. Güvenlik ve Güncelleme Desteği: Ubuntu, güvenlik güncellemelerini ve yazılım güncellemelerini düzenli olarak sağlar. Bu, sistem güvenliğini korur ve en son özelliklere erişimi sağlar.

4. Ücretsiz ve Açık Kaynaklı: Ubuntu, ücretsiz olarak kullanılabilir ve kaynak kodu açıktır. Bu, kullanıcıların istedikleri gibi özelleştirmelerine ve geliştirmelerine olanak tanır.

5. Geniş Donanım Desteği: Ubuntu, birçok farklı donanım parçasını destekler ve genellikle çeşitli bilgisayarlar ve cihazlarla uyumludur.

6. Topluluk ve Destek: Ubuntu, geniş ve aktif bir kullanıcı topluluğuna sahiptir. Kullanıcılar, forumlar, kılavuzlar, belgeler ve diğer kaynaklar aracılığıyla destek alabilirler.

Ubuntu, masaüstü bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar, sunucular, bulut ortamları ve gömülü sistemler gibi birçok farklı platformda kullanılabilir. Kullanıcı dostu arayüzü, geniş yazılım desteği ve güvenilirliği nedeniyle birçok kullanıcı tarafından tercih edilmektedir.

Red Hat Enterprise Linux

Red Hat Enterprise Linux (RHEL), Red Hat şirketi tarafından geliştirilen ve desteklenen bir işletim sistemidir. Kurumsal ortamlar için tasarlanmıştır ve güvenilirlik, güvenlik, performans ve ölçeklenebilirlik gibi özelliklere odaklanır. İşletim sistemi, özellikle sunucu ve bulut ortamlarında yaygın olarak kullanılır.

RHEL’nin özellikleri ve avantajları:

1. Güvenilirlik ve Stabilite: RHEL, yüksek düzeyde güvenilirlik ve stabilite sunar. Uzun vadeli destek (Long-Term Support, LTS) sürümleriyle, müşterilere uzun vadeli işletim sistemi desteği sağlanır.

2. Güvenlik: RHEL, güvenlik açısından titizlikle tasarlanmıştır. Güvenlik yamaları ve güncellemeleri düzenli olarak sağlanır ve sistem yöneticilerine geniş güvenlik kontrolleri ve ayarları sunar.

3. Performans: RHEL, yüksek performanslı sunucu ve bulut ortamları için optimize edilmiştir. İşlemciler, bellek ve disk yönetimi gibi alanlarda optimize edilmiş performans sunar.

4. Ölçeklenebilirlik: RHEL, büyük ölçekli kurumsal ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Yüksek ölçeklenebilirlik sağlar ve büyüyen işletmelerin ihtiyaçlarına kolayca adapte olabilir.

5. Destek: RHEL, Red Hat’in geniş bir destek ağına sahiptir. Red Hat, müşterilere teknik destek, güvenlik güncellemeleri, danışmanlık hizmetleri ve eğitimler sunar.

6. Sanallaştırma ve Konteyner Desteği: RHEL, sanallaştırma ve konteyner teknolojilerini destekler. Özellikle Docker konteynerleri ve Kubernetes gibi popüler konteyner orkestrasyon araçları ile uyumludur.

7. Uyum ve Standardizasyon: RHEL, birçok endüstri standardı ve uyumluluk sertifikasına sahiptir. Bu, farklı sektörlerde ve regülasyonlara tabi işletmeler için önemli bir avantaj sağlar.

RHEL, bankacılık, finans, sağlık, hükümet, e-ticaret ve diğer kurumsal ortamlarda yaygın olarak kullanılan bir işletim sistemidir. Yüksek güvenilirlik, güvenlik, performans ve destek sağlamak için tasarlanmış olması nedeniyle birçok kuruluş tarafından tercih edilmektedir.

Fedora

Fedora, Red Hat tarafından desteklenen ve topluluk tarafından geliştirilen bir Linux dağıtımıdır. Fedora, hem masaüstü hem de sunucu sistemleri için kullanılabilir ve açık kaynaklı bir yazılım topluluğu tarafından aktif olarak geliştirilir. İşte Fedora’nın özellikleri ve avantajları:

1. Yeni ve Güncel Yazılım: Fedora, en son sürüm ve güncel yazılımları içerir. Bu, kullanıcıların en son özelliklere, güvenlik yamalarına ve performans iyileştirmelerine erişim sağlar.

2. Kullanıcı Dostu: Fedora, GNOME masaüstü ortamı ile birlikte gelir ve kullanıcı dostu bir deneyim sunar. Kurulum süreci kolaydır ve yeni başlayanlar için uygun bir seçenektir.

3. Açık Kaynaklı Topluluk: Fedora, geniş ve aktif bir açık kaynaklı topluluğa sahiptir. Kullanıcılar, forumlar, wiki sayfaları ve diğer kaynaklar aracılığıyla destek alabilirler.

4. Yeni Teknolojilere Öncülük: Fedora, yeni ve yükselen teknolojilere öncülük etmektedir. Özellikle, Fedora, Flatpak gibi evrensel paket biçimlerini ve systemd gibi yeni sistem yönetimi araçlarını destekler.

5. Çeşitli Uygulamalar: Fedora, geniş bir yazılım deposuna sahiptir ve binlerce ücretsiz ve açık kaynaklı uygulama içerir. Kullanıcılar, uygulama Merkezi aracılığıyla kolayca yazılımları bulabilir, kurabilir ve güncelleyebilirler.

6. Güvenlik Odaklı: Fedora, güvenlik odaklı bir Linux dağıtımıdır. Güvenlik yamaları ve güncellemeleri düzenli olarak sağlanır ve kullanıcıların sistemlerini güvende tutmalarına yardımcı olur.

7. Geliştirici Dostu: Fedora, geliştiriciler için ideal bir platformdur. Birçok geliştirme aracı ve kütüphane önceden yüklenmiş olarak gelir ve geliştirme iş akışlarını destekler.

Fedora, genellikle masaüstü kullanıcıları, geliştiriciler ve teknoloji meraklıları tarafından tercih edilir. En son teknolojilere erişim sağlamak, açık kaynaklı topluluğa katılmak ve yeni teknolojilere öncülük etmek isteyenler için ideal bir seçenektir.

Linux Mint

Linux Mint, kullanıcı dostu bir Linux dağıtımıdır ve genellikle masaüstü bilgisayarlar için tasarlanmıştır. Ubuntu tabanlı olan Linux Mint, basit bir kullanıcı arayüzüne sahiptir ve Windows’a alışkın olanlar için geçiş yapmayı kolaylaştırır. İşte Linux Mint’in özellikleri ve avantajları:

1. Kullanıcı Dostu Arayüz: Linux Mint, Cinnamon, MATE veya Xfce masaüstü ortamlarıyla birlikte gelir. Bu masaüstü ortamları, basit ve sezgisel bir kullanıcı arayüzü sunar ve Windows’a benzer bir deneyim sağlar.

2. Güçlü Yazılım Merkezi: Linux Mint, geniş bir yazılım deposuna sahiptir ve kullanıcılar, binlerce ücretsiz ve açık kaynaklı yazılımı yazılım yöneticisi aracılığıyla kolayca yükleyebilirler.

3. Düşük Donanım Gereksinimleri: Linux Mint, düşük donanım gereksinimlerine sahiptir ve eski veya düşük donanımlı bilgisayarlarda bile sorunsuz çalışabilir. Bu, eski bilgisayarların yeniden canlandırılması için ideal bir seçenektir.

4. Güvenilirlik ve Kararlılık: Linux Mint, kararlı ve güvenilir bir işletim sistemidir. Ubuntu’nun güçlü temelini kullanır ve güncellemeleri düzenli olarak sağlar.

5. Özelleştirme Yetenekleri: Linux Mint, birçok özelleştirme seçeneği sunar. Kullanıcılar, masaüstü ortamını, temaları, simgeleri ve diğer ayarları istedikleri gibi özelleştirebilirler.

6. Topluluk Desteği: Linux Mint, geniş ve aktif bir topluluğa sahiptir. Kullanıcılar, forumlar, kılavuzlar, belgeler ve diğer kaynaklar aracılığıyla destek alabilirler.

7. Multimedya Desteği: Linux Mint, çeşitli multimedya dosyalarını oynatma ve düzenleme yetenekleriyle birlikte gelir. Bu, kullanıcıların müzik dinlemesini, video izlemesini ve fotoğraflarını düzenlemesini kolaylaştırır.

Linux Mint, özellikle yeni başlayanlar ve Windows’a alışkın olanlar için ideal bir Linux dağıtımıdır. Kolay kurulum süreci, kullanıcı dostu arayüzü ve güvenilirliği nedeniyle birçok kullanıcı tarafından tercih edilmektedir.

Debian

Debian, özgür ve açık kaynaklı bir Linux dağıtımıdır ve birçok başka Linux dağıtımının temelini oluşturan birçok özgür yazılım paketini içerir. Debian, kararlılık, güvenlik ve özgürlük ilkelerine dayanır ve birçok farklı donanım mimarisi üzerinde çalışabilir. İşte Debian’in özellikleri ve avantajları:

1. Açık Kaynak ve Özgürlük: Debian, tamamen açık kaynak kodlu ve özgür bir yazılımdır. Bu, kullanıcıların yazılımı istedikleri gibi inceleyebilmelerini, değiştirebilmelerini ve dağıtabilmelerini sağlar.

2. Kararlılık ve Güvenilirlik: Debian, kararlı ve güvenilir bir işletim sistemidir. Yayınlanmadan önce yazılımın birçok test ve incelemeden geçmesi nedeniyle, kullanıcılar güvenilir bir deneyim bekleyebilirler.

3. Geniş Yazılım Deposu: Debian, geniş bir yazılım deposuna sahiptir ve binlerce ücretsiz ve açık kaynaklı yazılımı içerir. Kullanıcılar, Debian Paket Yöneticisi (APT) aracılığıyla yazılımları kolayca yükleyebilir, güncelleyebilir ve kaldırabilirler.

4. Çeşitli Donanım Desteği: Debian, birçok farklı donanım mimarisi üzerinde çalışabilir. Bu, kullanıcıların çeşitli bilgisayarlar ve cihazlar üzerinde Debian’ı kullanmalarını sağlar.

5. Topluluk Desteği: Debian, geniş ve aktif bir topluluğa sahiptir. Kullanıcılar, forumlar, wiki sayfaları, e-posta listeleri ve diğer kaynaklar aracılığıyla destek alabilirler.

6. Güncellemeler ve Güvenlik: Debian, düzenli güncellemeler sağlar ve güvenlik açıklarını hızlı bir şekilde düzeltir. Bu, kullanıcıların sistemlerini güncel ve güvende tutmalarına yardımcı olur.

7. Çeşitli Dağıtımlar: Debian, çeşitli dağıtımlara sahiptir ve farklı kullanıcı ihtiyaçlarına ve tercihlerine hitap eder. Bunlar arasında Debian Stable (Kararlı), Debian Testing (Test Ediliyor) ve Debian Unstable (Kararsız) bulunur.

Debian, masaüstü bilgisayarlar, sunucular, gömülü sistemler ve diğer birçok platformda kullanılabilir. Özellikle özgür yazılım ve açık kaynak toplulukları tarafından tercih edilir ve birçok farklı Linux dağıtımının temelini oluşturur.